Í nýrri bloggfærslu gagnrýnir Páll Vilhjálmsson ,fyrrum kennari og blaðamaður, vinnu Samtakanna ’78 og Rannsóknastofnunar í jafnréttisfræðum (RIKK) við Háskóla Íslands, sem unnu að kortlagningu á stöðu og líðan hinsegin fólks á Íslandi fyrir dómsmálaráðuneytið.
Páll bendir á að samkvæmt skýrslunni hafi einungis 23 einstaklingar svarað rafrænni könnun sem Samtökin ’78 tóku þátt í að dreifa sumarið 2024.
Þrátt fyrir það sé skýrslan nýtt sem grunnur að aðgerðaráætlun stjórnvalda á sviði málefna hinsegin fólks.
Veitir vísbendingar um reynslu lítillar heildar
Í skýrslunni, sem ber heitið Kortlagning á stöðu, líðan og réttindum hinsegin fólks á Íslandi, kemur fram að könnunin hafi verið eigindleg og hvatt þátttakendur til að skrifa frjáls svör.
Höfundur skýrslunnar, Þorsteinn Vilhjálmsson, skrifar að þátttakendur hafi verið hvattir til að lýsa upplifun sinni en að úrtakið sé lítið og ekki ætlað til að draga ályktanir um alla hópa hinsegin fólks.
Gagnrýnir að litlar upplýsingar séu notaðar í stórt samhengi
Páll gagnrýnir í færslu sinni að skýrsla sem byggi á svo fáum svörum sé notuð sem grundvöllur stefnumótunar og fjárframlaga sem nema hundruðum milljóna króna.
Hann bendir á að meirihluti svarenda hafi skilgreint sig sem trans eða kynsegin og telur að slík eigindleg könnun geti ekki talist fullnægjandi grunnur fyrir víðtæka opinbera aðgerðaáætlun.
Kortlagningin hluti af verkefni fyrir dómsmálaráðuneytið
Samkvæmt skýrslunni var könnunin hluti af kortlagningarverkefni sem RIKK vann fyrir dómsmálaráðuneytið. Niðurstöður hennar eru meðal þeirra gagna sem ráðuneytið hyggst nýta við mótun aðgerðaáætlunar um réttindi og stöðu hinsegin fólks á Íslandi.
Skýrslan
Skýrslan var unnin af Þorsteini Vilhjálmssyni, doktor í gagnrýnum fræðum, fyrir Rannsóknastofnun í jafnréttisfræðum (RIKK) við Háskóla Íslands að beiðni dómsmálaráðuneytisins. Markmið hennar er að kortleggja stöðu og líðan hinsegin fólks á Íslandi sem hluta af undirbúningi aðgerðaráætlunar stjórnvalda.
Aðferð
Í júlí 2024 var send út eigindleg, nafnlaus rafræn könnun með spurningum sem vörðuðu stöðu og reynslu hinsegin fólks. Samtökin ’78 tóku þátt í að dreifa könnuninni.
Alls svöruðu 23 einstaklingar könnuninni.
Í skýrslunni er tekið fram að þetta sé „fremur lítið úrtak“ og því sé ekki hægt að alhæfa niðurstöður um allan hóp hinsegin fólks.
Lýðfræðileg samsetning svarenda
Flestir þátttakendur voru úr jaðarsettari hópum hinsegin samfélagsins.
- 13 skilgreindu sig sem trans og/eða kynsegin.
- Fimm voru tvíkynhneigðir, þrír pankynhneigðir og einn eikynhneigður.
- Ekki allir vildu skilgreina nánar sinn „hinseginleika“.
Helstu niðurstöður
- 20 af 23 svarendum sögðust þekkja einhvern annan hinsegin einstakling sem hefði orðið fyrir fordómum, áreitni eða mismunun, en færri höfðu sjálfir upplifað slíkt.
- Í skýrslunni er rætt um að á Íslandi ríki ákveðin „þvinguð jákvæðni“ í umræðu um hinsegin fólk, þar sem lítið rými sé fyrir að ræða erfiðleika eða fordóma.
- Nefnt er að vandamál tengd fjölskyldum og nánum ættingjum séu algengust, að aðstandendur eigi stundum erfitt með að skilja eða samþykkja kynvitund eða kynhneigð þátttakenda.
Ályktanir skýrsluhöfundar
Höfundur leggur áherslu á að taka þurfi meira tillit til reynslu jaðarsettra hópa innan hinsegin samfélagsins og að gera þurfi ráð fyrir frekari kortlagningu og viðtölum í framtíðinni.
Í skýrslunni sjálfri er viðurkennt að niðurstöður séu takmarkaðar vegna fámenns úrtaks.
Engin tölfræðileg úrvinnsla er gerð og niðurstöður eru að mestu byggðar á frásögnum þátttakenda.
Þrátt fyrir það hefur skýrslan verið notuð sem hluti af grunnvinnu dómsmálaráðuneytisins við mótun aðgerðaráætlunar í málefnum hinsegin fólks.