Intersex er regnhlífarhugtak sem notað er yfir fólk sem fæðist með líffræðilega einkenni (t.d. kynfæri, hormóna, litninga eða innri líffæri) sem passa ekki að öllu leyti við hefðbundnar skilgreiningar á karlkyns eða kvenkyns líkama.
Hvað þýðir það í raun?
Flestir halda að allir séu annaðhvort „karl“ eða „kona“ líffræðilega séð, en intersex einstaklingar fæðast með blöndu af einkennum beggja. Þetta getur komið fram á marga vegu, t.d.:
- Ytri kynfæri sem eru hvorki dæmigerð karlkyns né kvenkyns.
- Litningar sem eru ekki XX eða XY, heldur t.d. XXY.
- Innri kynfæri sem eru frábrugðin því sem búist er við miðað við ytri kynfæri.
- Hormónajafnvægi sem er ólíkt því sem almennt er talið dæmigert fyrir karlmenn eða konur.
Er intersex það sama og trans?
Nei, þetta er ekki það sama.
- Intersex snýst um líkamleg einkenni sem eru meðfædd.
- Trans (transgender) snýst um kynvitund – hvernig einstaklingur upplifir eigið kyn, sem getur verið öðruvísi en það sem honum var úthlutað við fæðingu.
Sumir intersex einstaklingar eru líka trans, en flestir ekki – og öfugt.
Hversu algengt er þetta?
Intersex er ekki eins sjaldgæft og margir halda – áætlað er að 1 af hverjum 1.500 til 2.000 börnum fæðist með kynfæri sem ekki er hægt að flokka skýrt sem karlkyns eða kvenkyns. En ef tekin eru með öll líkamleg frávik sem tengjast kyni (t.d. litningabreytingar), gæti hlutfallið verið allt að 1 af hverjum 100.
Hvað með réttindi?
Í fortíðinni var algengt að læknar framkvæmdu skurðaðgerðir á intersex börnum til að „leiðrétta“ kyn – oft án samþykkis foreldra eða barns. Í dag er vaxandi vitund um að slíkar aðgerðir eigi ekki að fara fram nema barnið sé hæft til taka upplýsta ákvörðun sjálft.
Af hverju er mikilvægt að skilja þetta?
Að skilja hvað intersex þýðir hjálpar okkur að:
- Draga úr fordómum.
- Sýna fjölbreytileika mannslíkamans virðingu.
- Styðja rétt allra til að lifa í samræmi við eigið sjálf.