Svava Jónsdóttir blaðamaður tók viðtöl við 12 sjómenn sem lent hafa í alvarlegum sjóslysum. Í sumum tilfellum voru þeir í sjónum í nokkra klukktíma stundum innan um fljótandi gáma. Í öðrum tilfellum komust þeir um borð í björgunarbáta, voru þar jafnvel í marga klukkutíma og horfðu á félaga sína deyja án þess að geta nokkuð gert. Viðtölunum gerir hún góð skil í bókinni „Heimtir úr Helju. Rætt við 12 skipbrotsmenn“ sem er nýkomin út.
„Það var ungur maður, háseti, sem ætlaði að fara þennan eina jólatúr og var námsmaður í Sjómannaskólanum. Þá vorum við komnir með tvo látna félaga fljótandi í bátnum.“
Virkilega átakanleg viðtöl en þar segja sjómenn frá sjóslysunum og því sem tók við en andlega áfallið varð þess valdandi til dæmis að einn vildi síðar klára það sem sjónum tókst ekki að klára. Svo má nefna þunglyndi, örorku, geðhvarfasýki og neyslu. Einn leitaði sér aðstoðar fyrr á þessu ári, áratugum eftir sjóslysið, búinn á sál og líkama.
Bátarnir og skipin sem um ræðir eru Dísarfellið, Bjarmi, Krossnes, Æsa, Tungufoss, Ófeigur, Andri og Suðurland.
Hér fylgir brot úr einum kafla bókarinnar sem birt er með góðfúslegu leyfi höfundar:
Jón Snæbjörnsson var loksins kominn um borð í björgunarbátinn í jólafötunum: Terlínbuxum, skyrtu, þunnum jakka og spariskóm. Og í björgunarvesti sem enn eru í notkun og iðulega kölluð kubbavesti.
„Við höfðum fyrst skriðið ofan á þak björgunarbátsins. Það gaf yfir bátinn sem var fullur af sjó þegar við komum inn í hann.“
Jón segir að fljótlega hafi einn skipverjanna látist eiginlega í höndunum á sér. „Ég var hjá honum undir það síðasta. Það var ekkert hægt að gera, því miður. Kuldinn drepur menn, bara ekki alla jafnhratt. Seinna kom í ljós að maðurinn var hjartveikur. Menn voru skelfingu lostnir og enn að átta sig á í hverju þeir hefðu lent. Báturinn var ennþá bundinn við Suðurlandið og var farið að leita að hníf til að skera bátinn frá skipinu sem var á hvolfi og næstum því horfið í hafið. Eftir bras tókst að skera fangalínuna. Við skárum líka á línuna sem var tengd í rekakkerið til að vera öruggir um að vera lausir frá skipinu.“
Og svo sökk skipið.
„Það var ekkert tignarlegt við það get ég sagt þér. Þetta var eitthvað sem mann langaði ekki til að horfa á en samt sá maður eitthvað. Suðurlandið var komið á hvolf. Það var ennþá svartamyrkur en neyðarlýsingin var ennþá á skipinu þannig að hún lýsti dálítið ofan í sjóinn. Við heyrðum ekki mikið, það var dautt á vélinni, og það var svo mikill vindur en hægt og bítandi fór skipið að síga niður að aftan þannig að skrúfan fór fyrst niður og svo var það eiginlega orðið lóðrétt; var með stefnið upp úr þegar það hvarf sjónum okkar.“
Þögn.
„Þá var ekkert eftir. Bara myrkur. En á einhverjum tímapunkti þegar skipið var sokkið þá sáum við bara þetta ljós í fjarska. Hvítt. Flöktandi. Við gerðum okkur enga grein fyrir hvað þetta ljós var að gera úti á regin hafi og svo hvarf það sjónum okkar.“
Sjö menn reyndu að standa í hriplekum björgunabátnum. Látinn félagi þeirra lá á botni hans.
„Við reyndum að ausa en það gerðist ekki neitt en botninn hafði rifnað þegar báturinn var að nuddast utan í skipið þegar hann var að blásast upp eða þegar við vorum að sjósetja hann.“
Í 11 klukkustundir reyndu mennirnir að standa í bátnum og sumir gátu setið á belgnum við mannopið.
Einn til viðbótar lést um borð í björgunarbátnum. „Það var ungur maður, háseti, sem ætlaði að fara þennan eina jólatúr og var námsmaður í Sjómannaskólanum. Þá vorum við komnir með tvo látna félaga fljótandi í bátnum.“
(Jón Snæbjörnsson. M/S Suðurland fórst 25. desember 1986 austan af Langanesi. Ellefu voru um borð. Sex fórust.)