Fjöldi Íslendinga er komin í svokallaðan ruslflokk hjá Creditinfo þegar það kemur að lánshæfi og það allt saman yfir nóttu. Þetta hefur vakið gríðarlega hörð viðbrögð hjá almenningi. VR og Neytendasamtökin hafa nú óskað eftir því að Persónuvernd kanni hvort meðferð Creditinfo á viðkvæmum persónuupplýsingum um fjárhag einstaklinga gæti farið á svig við lög og starfsleyfi fjárhagsupplýsingafyrirtækisins.
„…þá stunda þeir sömu viðskipti með fjárhagsupplýsingar einstaklinga og fyrirtækja í löndum á borð við Úganda og Namibíu“
Þegar litið er á eigendur Creditinfo þá koma í ljós nokkuð áhugaverðar staðreyndir sem einhverjum gæti þótt áhyggjuefni. Eigendur fyrirtækisins eru nefnilega allt erlendir aðilar og ekki nóg með það að þá stunda þeir sömu viðskipti með fjárhagsupplýsingar einstaklinga og fyrirtækja í löndum á borð við Úganda og Namibíu. Lítum á hverjir eiga hvað.
Yfirtaka svipað fyrirtæki í Marokkó
Creditinfo á Íslandi er í eigu Compass Iceland BidCo ehf. sem er svo í eigu Compass Uk Bidco Limited. Þetta þýðir að öll viðskiptasaga Íslendinga og mjög viðkvæmar persónuupplýsingar um alla skattborgara landsins eru í 100% eigu erlendra aðila.
„Finnst þér ekki áhugavert að erlendir aðilar skuli hafa aðgang að fjárhagsupplýsingum um ekki bara venjulegt fólk heldur líka kjörna fulltrúa landsins sem sitja á Alþingi?“
Samkvæmt upplýsingum sem Nútíminn hefur undir höndum, og eru dagsettar þann 15. mars á þessu ári, að þá eru þessir erlendu aðilar að stunda viðskipti í þónokkrum löndum en þau eru, eins og áður segir, Ísland, Namibía og Úganda. Þá eru auk þeirra á listanum Írland, Eistland, Lettland og Bretland. Þá eru sömu erlendu aðilar að reyna að sölsa undir sig svipuðu fyrirtæki í Marokkó en beðið er eftir leyfi hjá seðlabanka landsins fyrir þeirri yfirtöku.
Hér fyrir neðan má sjá skjáskot úr upplýsingum sem fengust hjá breska fjármálaráðuneytinu og er úr skýrslu móðurfélags Creditinfo á Íslandi.
Vill að yfirvöld grípi strax inn í
„Finnst þér ekki áhugavert að erlendir aðilar skuli hafa aðgang að fjárhagsupplýsingum um ekki bara venjulegt fólk heldur líka kjörna fulltrúa landsins sem sitja á Alþingi? Þetta fyrirtæki er í einokunarstöðu, þetta er einokunarfyrirtæki. Því þykir mér áhugavert að svona eignarhald skuli yfir höfuð leyft. Að fyrirtæki geti haft svona mikil áhrif eins og er að raungerast núna með þessari breytingu á lánshæfi,“ segir Ragnar Þór Ingólfsson, formaður VR, í samtali við Nútímann.
Hann hefur miklar áhyggjur af stöðunni og vill að stjórnvöld grípi strax inn í þetta mál.
„Það er takmarkað eftirlit með þssari starfsemi og allt eftirlit er algjörlega ábótavant. Þarna þarf löggjafinn að stíga inn í og setja reglur og herða eftirlit varðandi eignarhald og fleira. Fólk hefur engan valkost í þessum efnum og er, eins og ég sagði áðan, í algjörri einokunarstöðu og fer með mjög viðkvæmar persónuupplýsingar heillar þjóðar og líka kjörinna fulltrúa þess. Ég geri mjög alvarlega athugasemdir við þetta,“ segir Ragnar Þór, ómyrkur í máli.
Hafa gríðarleg áhrif á líf fólks
Nútíminn hefur rætt við nokkra einstaklinga sem fóru frá því að vera með gott lánshæfi yfir í það að vera flokkaðir í hálfgerðan ruslflokk hjá fyrirtækinu. Þeir höfðu margt að segja um Creditinfo þó ekkert jákvætt og vildu af þeim sökum ekki koma fram undir nafni.
„Í fyrsta lagi að þá finnst mér alveg fáránlegt að einkafyrirtæki geti haft svo gríðarleg áhrif á líf fólks“
„Þetta er algjört kjaftæði. Ég hef unnið baki brotnu að því að koma fjárhagnum mínum í toppstand og var með virkilega góða einkunn þegar það kom að lánshæfismatinu mínu og svo núna bara, að því er virðist með geðþóttaákvörðun, er henni bara breytt yfir nóttu og vísað í einhver lög því til stuðnings. Í fyrsta lagi að þá finnst mér alveg fáránlegt að einkafyrirtæki geti haft svo gríðarleg áhrif á líf fólks með einu pennastriki. Í öðru lagi er það algjörlega fáránlegt að kynna þetta ekki á mannamáli fyrir fólki og láta sér það nægja að birta einhverja fréttatilkynningu á vefsíðunni þeirra,“ segir einn viðmælandi Nútímans sem, eins og gefur að skilja, er mjög ósáttur við fyrirtækið.
Neytendasamtökin hafa birt tilkynningu um þessa fjármálagjörninga Creditinfo á vefsíðu sinni en í henni kemur fram að fjöldi fólks hafi misst lánaheimildir sínar og lánstraust hjá lánveitendum – ekki vegna breytinga á eigin högum heldur vegna breytinga hjá Creditinfo.
Tilkynning Neytendasamtakann og VR:
Meðferð Creditinfo á viðkvæmum persónuupplýsingum um fjárhag einstaklinga gæti farið á svig við lög og starfsleyfi fjárhagsupplýsingafyrirtækisins, að mati Neytendasamtakanna og VR. Hafa samtökin því sent Persónuvernd erindi þess efnis og óskað eftir flýtimeðferð. Breytingarnar hafa haft stórkostlegar, víðtækar og skyndilegar afleiðingar fyrir 40% Íslendinga samkvæmt fréttaflutningi. Fjöldi fólks hefur misst lánsheimildir og lánstraust hjá lánveitendum, ekki vegna breytinga á eigin högum, heldur vegna breytinga hjá Creditinfo. Fyrirtækið gætti ekki meðalhófs í aðgerðum sínum, veitti fólki ekki upplýsingar um þær fyrirfram, né gaf kost á andmælum.
Neytendasamtökin og VR kalla eftir því að stjórnvöld hafi eftirlit með og láti gera úttekt á virkni lánshæfismats Creditinfo. Neytendasamtökin hafa lengi bent á að ekkert eftirlit er með því hvernig lánshæfismat er reiknað út og hvaða breytur stjórni því nákvæmlega hvers vegna tiltekinn aðili fellur um flokk svo dæmi sé tekið, nú eða færist upp um flokk.
Við nýlegar breytingar Creditinfo færðust að sögn 40% þjóðarinnar um lánshæfisflokk. Það eitt og sér gefur tilefni til að ætla að pottur sé brotinn í gerð lánshæfismats hjá Creditinfo. Úr því fæst ekki skorið nema með úttekt óháðs aðila og virku eftirliti. Þá virðist fólk ekki hafa verið látið vita um að það yrði fært á milli flokka nú þegar Creditinfo ákveður að breyta um verklag. Fyrir marga neytendur getur það haft alvarlegar afleiðingar að færast niður um lánshæfisflokk. Benda samtökin á að framúrskarandi fyrirtæki hefði sýnt þá kurteisi að láta fólk vita með góðum fyrirvara og gefið fólki kost á að andmæla.
Neytendasamtökin og VR vekja athygli á að nýlega sektaði Persónuvernd Creditinfo, sem var gert að greiða tæpar 38 milljónir króna fyrir að hafa skráð fólk ranglega á vanskilaskrá. Neytendasamtökin og VR eru að kanna bótarétt þess fólks og hvetja fólk sem var skráð að vanskilaskrá vegna smálána að setja sig í samband við Neytendasamtökin (ns@ns.is).
Samkvæmt 2. mgr. 12. greinar reglugerðar 606/2023 um vinnslu upplýsinga um fjárhagsmálefni og lánstraust ber fyrirtækinu að veita upplýsingar um vægi einstakra breytna við útreikning á líkindum í skýrslu um lánshæfi hans og þau rök sem liggja þar að baki. Því benda samtökin fólki á að biðja um þessi gögn. Hægt er að senda álíka bréf og þetta til creditinfo@creditinfo.is:
Góðan dag
Ég óska eftir öllum upplýsingum sem Creditinfo notar til að reikna út lánshæfismat mitt, þar með talið upplýsingar um vægi einstakra breytna við útreikning á líkindum í skýrslu um lánshæfi mitt og þau rök sem liggja þar að baki.
Virðingarfyllst,
(Nafn, kennitala)
Neytendasamtökin og VR hvetja neytendur að afla allra gagna sem þau geta og vista, þ.m.t. um eldri skráningu á vanskilaskrá (ef við á), afrit af hinu nýja lánshæfismati (og eldra), öllum samskiptum við Creditinfo o.s.frv. Telji neytendur á sér brotið geta þeir leitað til Neytendasamtakanna með því að senda umræddu gögn til skoðunar.
Sé þessi vinnsla Creditinfo ekki óheimil munu Neytendasamtökin beita sér fyrir reglugerðar- og lagabreytingum eftir því sem við á. Þá minna samtökin á að vinnsla lánshæfismats þarf að vera málefnaleg og gefa rétta mynd af lánshæfi. Lækkun lánshæfis sem byggir ekki á réttlátum, málefnalegum og áreiðanlegum gögnum gefur ekki rétta mynd af stöðu og lánshæfi.